- Παρόλο που η θνητότητα από καρκίνο έχει πέσει δραματικά από την δεκαετία του 80 ΧΆΡΗ στην έγκαιρη ανίχνευση και καλύτερη αντιμετώπιση, συνεχίζει να αποτελεί σε παγκόσμιο επίπεδο μια από τις πρώτες αιτίες θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες. Η πλειονότητα των καρκίνων του μαστού διαγιγνώσκονται ως αποτέλεσμα προληπτικών εξετάσεων πληθυσμιακού ελέγχου (screening).
- Η πιο αποτελεσματική στρατηγική ελέγχου του καρκίνου του μαστού είναι εκείνη που εφαρμόζεται στις γυναίκες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού, καθώς η πρώιμη θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική στη μείωση της θνησιμότητας.
- Η αξιολόγιση του κινδύνου για κάθε γυναίκα έχει ιδιαίτερη σημασία. Οι κατηγορίες κινδύνου αφορούν τον κίνδυνο που έχει μια γυναίκα στη διάρκεια της ζωής της να διαγνωστεί με καρκίνο μαστού και οι οποίες αδρά είναι μέσου κινδύνου (<15-20%), ενδιάμεσουκινδύνου (15-20%) και υψηλού κινδύνου (>20%). Στην πλειονότητα των περίπτώσεων κάθε γυναίκα κατηγοριοποιείται με βάση το κλινικό της ιστορικό ενώ για ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν μοντέλα πρόβλεψης.
- Παράγοντες που μπορούν να διαμορφώσουν τον κίνδυνο είναι το ιστορικό προηγούμενο καρκίνου ατομικό ή οικογενειακό μαστού, ωοθηκών κ.α, ορισμένες γενετικές μεταλλάξεις, προηγούμενη βλάβη που έχει βιοψηθεί (λ.χ άτυπη υπερπλασία), προηγούμενη ακτινοθεραπεία στο θώρακα, ηλικία εμμηναρχής, ηλικία πρώτου τοκετού, συνολικών αριθμός εγκυμοσυνών, κατάσταση εμμηνοπαυσης, πυκνότητα μαστών κ.α. Σταδιακά αναδύονται προβλεπτικά μοντέλα με βάση την τεχνητή νοημοσύνη .
- Οι περισσότερες γυναίκες διατρέχουν μέσο κίνδυνο. Σε αυτήν την κατηγορία η ηλικία είναι ο βασικός παράγοντας που καθορίζει την έναρξη προληπτικού ελέγχου καθώς ο καρκίνος του αμστού αυθάνεται με την ηλικία. Στις μεγαλύτερες ηλικίες αυξάνεται επίσης η ευαιθησία και η ειδικότητα της μαστογραφίας. Η θετική προγνωστική αξία της μαστογραφίας σε ηλικίες 35-39 ήταν μόνο 1.3 % σε σχετικές μελέτες. Οι περισσότερες συστάσεις ξεκινούν τη μαστογραφία στα 40 έτη. Η μαστογραφία εκτιμάται να ανιχνεύει το 73 τοις εκατό καρκίνου μαστού στις γυναίκες στα 40 χρόνια τους και 85% στα 60 τους. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις στις κατευθυντήριες οδηγίες ειδικά για το διάστημα 40-49ετών και το μεσοδιάστημα που πρέπει να μεσοληβήσει μεταξύ των αμστογραφιών [2024 USPSTF: κάθε δύο έτη στις ηλικίες 40 με74 ετών. American Cancer Society (ACS): ετήσια μαστογραφία σε γυναίκες 45-55 yearsετών και μετά κάθε 2 χρόνια. Συστήνεται επίσης μαστογραφία και μετά τα 75, ιδιαίτερα όταν οι γυναίκες έχουν προσδόκιμο ζωής καθώς ο καρκίνος του μαστού μπορεί να εμφανιστεί και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
- Γυναίκες που έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού σε πρώτου βαθμού συγγενή έχουν ενδιάμεσο κίνδυνο (15-20%) αλλά γενικά συστήνεται να ακολουθούν την ίδια στρατηγική ελέγχου με τις γυναίκες μέσου κινδύνου δηλαδή συστήνεται να γίνεται μαστογραφία κάθε 1-2 χρόνια.
- Προσέγγιση Ελέγχου για gυναίκες Υψηλού Κινδύνου: Για γυναίκες με κίνδυνο πάνω από 20% όπως είναι όσες έχουν γενετικές μεταλλάξεις, ατομικό ιστορικό ή ιστορικό ακτινοθεραπείας στο θώρακα, συνιστάται η χρήση μαγνητικής τομογραφίας (MRI) επιπλέον της μαστογραφίας. Ωστόσο, η απόφαση για πρόσθετο έλεγχο είναι εξατομικευμένη.
- Οι γυναίκες με πυκνούς μαστούς χρειάζονται αυξημένη παρακολούθηση, αλλά δεν τροποποιούμε τις στρατηγικές ελέγχου με βάση την πυκνότητα. Η μαστογραφία δεν συνιστάται μετά από μαστεκτομή (μόνο για το αντίθετο μαστό). Η μαστογραφία δεν είναι απαραίτητη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
- Για τους άνδρες δεν συστηνεται προληπτικός μαστογραφικός έλεγχος.
- Είναι σημαντικό να χρησιμοποιείται η λήψη κοινής απόφασης μεταξύ γιατρού και ασθενή στην επιλογή στρατηγικής ελέγχου του καρκίνου του μαστού, με τη βοήθεια εργαλείων που καθοδηγούν την επιλογή και εξηγούν τα οφέλη και τις βλάβες του ελέγχου.
+1 Οι στρατηγικές ελέγχου πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα με τον ατομικό κίνδυνο και τις προτιμήσεις της κάθε γυναίκας, με σκοπό τη μείωση της θνησιμότητας και την αποφυγή υπερδιάγνωσης και περιττής θεραπείας.
