Τα στοιχεία σχετικά με τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων (CVD) είναι γνωστά τόσο στην ιατρική κοινότητα όσο και στο ευρύ κοινό. Παρά τα εκτενή δεδομένα και τις προσπάθειες για την ενημέρωση του κοινού, πολλοί καπνιστές δεν συνειδητοποιούν ότι το κάπνισμα είναι επιβλαβές για τους ίδιους (ή για τους γύρω τους μέσω της έκθεσης στον παθητικό καπνό). Για παράδειγμα, σε μία μελέτη με 737 ενεργούς καπνιστές, πάνω από το 60% δεν πίστευε ότι διέτρεχε αυξημένο κίνδυνο για έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Στατιστικά καπνιστών
Υπολογίζεται ότι 933,1 εκατομμύρια άνθρωποι καπνίζουν, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι άνδρες. Οι περισσότεροι καπνιστές ζουν σε χώρες με χαμηλό έως μεσαίο εισόδημα. Από το 2022, περίπου το 11,5% των ενηλίκων ≥18 ετών καπνίζουν, ενώ οι περισσότεροι ξεκινούν πριν από την ηλικία των 25 ετών. Περίπου το 33,9% των μαθητών λυκείου αναφέρουν κατανάλωση προϊόντων καπνού, ενώ το 28,9% δηλώνει χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων τις τελευταίες 30 ημέρες.
Κάπνισμα και καρδιαγγειακή νόσος (CVD)
Οι ακόλουθες παρατηρήσεις επισημαίνουν τον σημαντικό ρόλο του καπνίσματος στην ανάπτυξη CVD:
- Σε μια ομάδα άνω των 550.000 ενηλίκων, η συνολική θνησιμότητα σχετιζόταν σημαντικά με το ενεργό κάπνισμα ( HR 2,8, 95% CI 2,73-2,88), με παρόμοιο κίνδυνο για άνδρες και γυναίκες.
- Η συχνότητα εμφάνισης εμφράγματος αυξάνεται έξι φορές στις γυναίκες και τρεις φορές στους άνδρες που καπνίζουν ≥20 τσιγάρα ημερησίως σε σύγκριση με μη καπνιστές. Στην παγκόσμια μελέτη INTERHEART σε 52 χώρες, το κάπνισμα ευθυνόταν για το 36% του κινδύνου πρώτου εμφράγματος.
- Σύμφωνα με ανασκόπηση και μετα-ανάλυση 75 μελετών με πάνω από 2,4 εκατομμύρια άτομα, οι γυναίκες καπνίστριες είχαν 25% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου (CAD) από τους άνδρες καπνιστές (RR 1,25, 95% CI 1,12-1,39).
- Ακόμη και μικρές ποσότητες καπνίσματος (π.χ. <5 τσιγάρα την ημέρα) αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά συμβάντα όπως οξύ έμφραγμα. Ένα τσιγάρο την ημέρα αυξάνει τον κίνδυνο CAD κατά ~50% και εγκεφαλικού κατά ~25%.
- Δεδομένα από τη National Health Interview Survey (329.035 ενήλικες ΗΠΑ) έδειξαν ότι ακόμη και το κάπνισμα 1–2 τσιγάρων/ημέρα σχετιζόταν με αυξημένη θνησιμότητα (HR 1,93) και καρδιαγγειακή θνησιμότητα (HR 1,92) σε σύγκριση με μη καπνιστές.
- Οι καπνιστές με διαγνωσμένη CAD έχουν αυξημένο κίνδυνο για επαναλαμβανόμενο έμφραγμα και αιφνίδιο καρδιακό θάνατο. Το κάπνισμα πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο όταν υπάρχουν άλλοι παράγοντες όπως ο διαβήτης.
- Καπνιστές που συνεχίζουν το κάπνισμα μετά από επεμβάσεις επαναγγείωσης έχουν σημαντικά υψηλότερη θνησιμότητα από όσους διακόπτουν.
- Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο περιφερικής αρτηριοπάθειας (PAD). Σε ομάδα 22.203 ασθενών με PAD, σχεδόν 50% των καπνιστών νοσηλεύτηκε εντός ενός έτους, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από τους μη καπνιστές
- Στην Pooling Project Study, οι καπνιστές ≥15 τσιγάρων/ημέρα είχαν σχεδόν 2,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο CAD σε σχέση με τους μη καπνιστές.
- Στην έρευνα των βετεράνων των ΗΠΑ, ο κίνδυνος CAD αυξανόταν ανάλογα με την ποσότητα καπνίσματος – από 1,24 (<10 τσιγάρα/ημέρα) έως 1,94 (>40 τσιγάρα/ημέρα).
- Στη μελέτη ARIC, το κάπνισμα αύξανε κατά 50% την πρόοδο της αθηροσκλήρωσης. Η έκθεση σε παθητικό κάπνισμα αύξανε τον ρυθμό προόδου κατά 20%.
Παθητικό κάπνισμα
Η έκθεση σε παθητικό κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο CVD σε μη καπνιστές. Παρόλο που οι εκτιμήσεις κινδύνου διαφέρουν, οι περισσότερες μελέτες δείχνουν μέτρια αύξηση του κινδύνου.
Ηλεκτρονικά τσιγάρα
Τα δεδομένα για τη σχέση ηλεκτρονικών τσιγάρων και καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι περιορισμένα. Ωστόσο, ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι πολλοί νέοι ξεκινούν τη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων πριν το κάπνισμα. Σε μελέτη με 449.092 άτομα, η διπλή χρήση ηλεκτρονικών και κανονικών τσιγάρων σχετίστηκε με υψηλότερες πιθανότητες για CVD (OR 1,36). Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών και αγγειακής δυσλειτουργίας
Καρδιαγγειακά οφέλη από τη διακοπή καπνίσματος
Τα οφέλη της διακοπής καπνίσματος αρχίζουν σχεδόν αμέσως και αυξάνονται με τον χρόνο. Ένα έτος μετά τη διακοπή, ο κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου μειώνεται κατά 50%. Μετά από 15 χρόνια, ο κίνδυνος καρδιακής ανεπάρκειας, CAD και εγκεφαλικού πλησιάζει αυτόν των μη καπνιστών. Τα μεγαλύτερα οφέλη παρατηρούνται σε όσους διακόψουν πριν τα 40, αλλά ακόμα και μετά τα 70 παρατηρείται μείωση της συνολικής θνησιμότητα
