- Ο όρος κλωνοποίηση (cloning) περιγράφει τις διαδικασίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παράγουν γενετικά πανομοιότυπα αντίγραφα μιας βιολογικής οντότητας. Το υλικό που έχει αντιγραφεί έχει την ίδια γενετική σύσταση όπως το αρχικό και ονομάζεται «κλώνος» (από την αρχ. ελληνική λέξη κλων δηλαδή κλωνάρι δέντρου).
- Οι ερευνητές έχουν κλωνοποιήσει ένα ευρύ φάσμα βιολογικών υλικών που περιλαμβάνουν γονίδια, κύτταρα, ιστούς καθώς και ολόκληρους οργανισμούς, Υπάρχουν τρεις τύποι κλωνοποίησης: η γονιδιακή, η αναπαραγωγική και η θεραπευτική. Η γονιαδιακή παράγει αντίγραφα γονιδίων (DNA), η αναπαραγωγική ολόκληρων ζώων και η θεραπευτική παράγει εμβρυονικά αρχέγονα κύτταρα (stem cells) για να δημιουργηθούν ιστοί που αντικαθιστούν τραυματισμένους ή παθολογικούς ιστούς.
- Η κλωνοποίηση αποτέλεσε επιστημονική εξέλιξη που προέκυψε από την επιθυμία να κατανοηθούν και να ελεγχθούν οι γενετικές διαδικασίες. Η ανάγκη δημιουργίας κλωνοποιημένων οργανισμών αναδύθηκε στη συνέχεια για να εξυπηρετήσει πλειάδα επιστημονικών και ιατρικών αναγκών με πρωταρχική την μελέτη και την αντιμετώπιση ασθενειών, την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, τη θεραπεία γονιδιακών ανωμαλιών αλλά και την παραγωγή ζώων με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (για χρήση στην αγροτική παραγωγή/παραγωγή γάλακτος ή υποβοήθηση ειδών υπό εξαφάνιση).
- Οι πρώτες προσπάθειες κλωνοποίησης ξεκίνησαν ήδη από το 19ο αιώνα σε βατράχια και φυτά. Η πρώτη επιτυχημένη κλωνοποίηση θηλαστικού ήταν το πρόβατο, η Dolly που ανακοινώθηκε στις 5 Ιουλίου 1996. Ο επικεφαλής ερευνητής Dr. Ian Wilmut χρησιμοποίησε τον πυρήνα κυττάρου μαστικού αδένα που τοποθέτησε σε ωάριο. Η Dolly πήρε το όνομα της από την τραγουδίστρια Dolly Parton. Tελικά της έγινε ευθανασία καθώς μερικά χρόνια μετά είχε σοβαρά προβλήματα υγείας.
- Τον Νοέμβριο του 2018 γεννήθηκαν δύο παιδιά, δίδυμα στα οποία είχαν «διορθωθεί» κάποια ελλατωματικά γονίδια με μια παρεμφερή της κλωνοποίησης διαδικασία (“gene editing”).
- Εξάλλου, παρόλο που ο σκοπός της κλωνοποίησης είναι η καλυτέρευση της υγείας και της ζωής, έφερνε παράλληλα πολλά ερωτήματα βιο-ηθικής φύσης. Το 2015 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε με μεγάλη πλειοψηφία νομοθετική πρόταση για την απαγόρευση της κλωνοποίησης εκτρεφόμενων ζώων εντός της ΕΕ καθώς επίσης και για την απαγόρευση εισαγωγής κλωνοποιημένων ζώων ή προϊόντων που παράγονται από αυτά, όπως κρέας ή γαλακτοκομικά.
- Τα ηθικά προβλήματα που προκύπτουν από τη γονιδιακή θεραπεία συνδέονται αφ’ ενός με το σεβασμό της ανθρώπινης οντότητας και αφ’ ετέρου με την ύπαρξη κινδύνου επιπλοκών. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η UNESCO «Καμία έρευνα ή έρευνα των εφαρμογών που αφορά το ανθρώπινο γονιδίωμα δε μπορεί να υπερισχύσει των θεμελιωδών ελευθεριών και της αξιοπρέπειας του ατόμου».
- Είναι προφανές ότι οι ευθύνες της επιστημονικής κοινότητας είναι τεράστιες καθώς πρέπει να χρησιμοποιήσουν σωστά τις μεθόδους, να οριοθετήσουν μέχρι ποιο σημείο είναι ωφέλιμη για τους ασθενείς και την κοινωνία η εφαρμογή της κλωνοποίησης και να συνεργαστούν με τις αρμόδιες αρχές ώστε να μπουν οι απαιτούμενες δικλείδες ασφαλείας από τους νόμους και την πολιτεία.
- Η κλωνοποίηση ανθρώπων απαγορεύεται. Το ενδεχόμενο αυτό έφερε τη διεθνή κοινότητα αντιμέτωπη με τους σοβαρότατους ηθικούς προβληματισμούς που προκαλούσε μια τέτοια προοπτική. Η δημιουργία ενός ανθρώπινου κλώνου θα συνιστούσε δραστική παρέμβαση στη φυσική διαδικασία και θα παραγνώριζε πλήρως την ηθική διάσταση και την αξιοπρέπεια του νέου αυτού δημιουργήματος, που θα αποτελούσε το ακριβές αντίγραφο ενός άλλου ανθρώπου.
- Παρά το γεγονός ότι οι προ κυήσεως γενετικές παρεμβάσεις, ώστε να εξαλειφθούν συγκεκριμένες κληρονομικές ασθένειες είναι θεμιτές, δεν μπορούν εντούτοις να γίνονται αποδεκτές παρεμβάσεις που θα αποσκοπούν στην «κατά παραγγελία» επιλογή ορισμένων χαρακτηριστικών, μιας και είναι προφανής η παρέκκλιση με την έκφραση προτίμησης σ’ ένα συγκεκριμένο ανθρώπινο τύπο. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια εκ των προτέρων κατάταξη των ανθρώπων -ήδη από τη στιγμή της γέννησής τους- σε ανθρώπους αυξημένων προοπτικών και ανθρώπους χαμηλής μελλοντικής απόδοσης, προδικάζοντας και προαποφασίζοντας, έτσι, τη θέση που θα πρέπει να έχει κάθε άνθρωπος στη μελλοντική κοινωνία.
- Τα βιοηθικά διλλήματα για τη δημιουργία ανθρώπικων κλώνων έχουν πολλές προεκτάσεις:. Θα μπορούσε λ.χ να «επανέλθει» στη ζωή μέσω κλωνοποίησης ένας άθρωπος που απεβίωσε; Θα ήταν θεμιτό να κλωνοποιηθεί ένας γονιός αν δε μπορεί να τεκνοποιήσει; Θα ήταν αποδεκτό να διατηρηθούν με κλωνοποίηση τα χαρακτηριστικά εξαιρετικών προσωπικοτήτων όπως ας πούμε οι Νομπελίστες; Μήπως η ενδεχόμενη δημιουργία οργάνων μέσω κλωνοποίησης να ήταν προσβάσιμη μόνο από ευκατάστατους ασθενείς δημιουργώντας διακρίσεις;
- Όταν δίνουμε έμφαση στα αποτελέσματα καταστάσεων και δυνατοτήτων όπως αυτά της κλωνοποίησης, διαπιστώνουμε ότι αυτή η τακτική όχι μόνο μπορεί να μην μας αρκεί αλλά ίσως δημιουργεί και ορισμένες δυσκολίες. Αρχικά δεν είναι βέβαιο ότι μπορούμε να προβλέψουμε όλα τα αποτελέσματα μιας τόσο πολύπλοκης επιστημονικής προσέγγισης, ώστε να αναζητήσουμε σε αυτά το κριτήριο και το όριο του ηθικού σωστού. Έπειτα δεν είναι σαφές το πως θα μετρήσουμε τελικά την ωφέλεια που παράγεται για όλους ή έστω τους περισσότερους ανθρώπους. Δεν συμφωνούν όλοι με το καλό που θέλουμε να πετύχουμε μέσα από την κλωνοποίηση ακόμη και αν αυτό είναι βελτίωση της υγείας, της εμφάνισης ή της καθημερινότητας.
- Σκεφτόμαστε δίκαια εάν υπολογίζουμε το μερίδιο κάθε ατόμου στην ευτυχία αλλά συχνά ξεχνάμε ότι μεγαλύτερη σημασία δεν έχει η ικανοποίηση της πλειονότητας μα ο σεβασμός των δικαιωμάτων των ανθρώπων και ειδικότερα των παιδιών ή γενικότερα των πιο αδύναμων/ασθενών. Σε τελική ανάλυση η αποτίμηση των πράξεων μας με βάση τις συνέπειες τους μπορεί να καταλήξει στην αποδοχή της επικίνδυνης αρχής ” ο σκοπός αγιάζει τα μέσα ” που μπορεί όπως στην περίπτωση της κλωνοποίησης να επιφέρει μεγάλες αναταράξεις στην ιατρική και κοινωνική πραγματικότητα, όπως τουλάχιστον τη γνωρίζαμε ως σήμερα.
Πηγή:
27_806_BONETTI.pdf (clinicaterapeutica.it)
Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής | Ελληνική Δημοκρατία (bioethics.gr)
Å È Í É Ê Ç Å Ð É Ô Ñ Ï Ð Ç Â É Ï Ç È É Ê Ç Ó (bioethics.gr)
