Το κάπνισμα είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που προκαλούν καρκίνο και η διακοπή καπνισματος μειώνει τον κίνδυνο 13 ειδών καρκίνου περιλαμβανομένου του καρκίνου πνεύμονα, λάρυγγα, κεφαλής και τραχήλου, οισοφάγου, στομάχου, ορθού και παχέως εντέρου, ήπατος, παγκρέατος, νεφρού, ουροδόχου κύστεως, τραχήλου μήτρας και οξείας μυελογενούς λευχαιμίας.
Ο κίνδυνος καρκίνου μειώνεται βαθμιαία μετά την διακοπή του καπνίσματος φτάνοντας στο μισό συγκριτικά με ανθρώπους που συνεχίζουν να καπνίζουν για τα επόμενα 10-15 χρόνια. Συνεχίζει να μειώνεται και μετά από αυτά τα χρόνια. Ακόμη και στους ασθενείς που ανέπτυξαν καρκίνο που σχετίζεται με το κάπνισμα, η διακοπή μειώνει την ανάπτυξη ενός δεύτερου καρκίνου και βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας του καρκίνου.
Επίπρόσθετα, μελέτες δείχνουν ότι στους ασθενείς με καρκίνο, εκείνοι που καπνίζουν το χρόνο της διάγνωσης και διακόψουν μειώνουν, τη=ν θνητότητα από οποιανδήποτε λόγο.
Παρόλο που τα αποτελέσματα των μελετών δεν είναι ομοιογενή, πολλές έρευνες υποδεικνύουν ότι το κάπνισμα σχετίζεται με μέτρια αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Για παράδειγμα, σε μια μετα-ανάλυση 27 προοπτικών παρατηρητικών μελετών, ο κίνδυνος για καρκίνο του μαστού ήταν υψηλότερος σε γυναίκες με οποιοδήποτε ιστορικό καπνίσματος (συνολικός σχετικός κίνδυνος [RR] 1,10, 95% CI 1,02-1,14)]. Η σχέση μεταξύ καπνίσματος και καρκίνου του μαστού είναι σύνθετη, καθώς έως και 50% των γυναικών που καπνίζουν καταναλώνουν επίσης αλκοόλ, το οποίο αποτελεί γνωστό παράγοντα κινδύνου για καρκίνoυ μαστού. Ωστόσο, ακόμη και μεταξύ γυναικών που δεν κατανάλωναν αλκοόλ, το κάπνισμα σχετιζόταν και πάλι με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού.
Καρκίνος πνεύμονα
Ο κύριος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνισμα τσιγάρων, το οποίο εκτιμάται ότι ευθύνεται για περίπου το 90% όλων των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα. Η πιθανότητα ότι η εισπνοή καπνού μπορεί να προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα προτάθηκε για πρώτη φορά το 1912. Έκτοτε, πλήθος επιδημιολογικών μελετών έχει επιβεβαιώσει αυτή τη σχέση, οδηγώντας σε εκστρατείες μείωσης του καπνίσματος.
Οι διαφορές στις συνήθειες καπνίσματος μεταξύ ανδρών και γυναικών αντικατοπτρίζουν τις επιδημιολογικές μεταβολές στη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Με την αύξηση του καπνίσματος στις γυναίκες σε επίπεδα παρόμοια με εκείνα των ανδρών, αυξήθηκε και η συχνότητα καρκίνου του πνεύμονα. Ωστόσο, με τη σύγχρονη μείωση του καπνίσματος, η συχνότητα εμφάνισης της νόσου έχει σταθεροποιηθεί και παρουσιάζει ελαφρά μείωση στους άνδρες.
Η σχετική αύξηση του κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα σε μακροχρόνιους καπνιστές σε σύγκριση με άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ κυμαίνεται από 10 έως 30 φορές. Ο συσσωρευμένος κίνδυνος για βαρείς καπνιστές μπορεί να φτάσει το 30%, ενώ για τους μη καπνιστές ο κίνδυνος παραμένει στο 1% ή λιγότερο.
Παθητικό κάπνισμα και καρκίνος του μαστού
Οι μελέτες για το παθητικό κάπνισμα και τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού έχουν αποδώσει αβέβαια αποτελέσματα, αλλά τα δεδομένα που υποστηρίζουν αυξημένο κίνδυνο εξαιτίας του παθητικού καπνίσματος αυξάνονται.
Καπνικά προϊόντα και καρκίνος κεφαλής και τραχήλου
Το κάπνισμα προϊόντων καπνού (τσιγάρα, πούρα, πίπες) αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνων κεφαλής και τραχήλου [9].
Σε βαρείς καπνιστές, ο κίνδυνος καρκίνου είναι 5 έως 25 φορές υψηλότερος σε σχέση με τους μη καπνιστές [9-11]. Υπάρχει σχέση δόσης-απόκρισης, όπως δείχνουν τα παρακάτω:
- Μια μελέτη περίπτωσης-ελέγχου σε 605 ασθενείς με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου σε σύγκριση με 756 υγιείς έδειξε ότι ο σχετικός κίνδυνος στους νυν καπνιστές ήταν 6,5. Ο κίνδυνος αυξανόταν με τη διάρκεια καπνίσματος και μειωνόταν σταδιακά μετά τη διακοπή, φτάνοντας σε μηδενικό πλεονάζοντα κίνδυνο στα 20 χρόνια.
- Σε άλλη μελέτη, άτομα που κάπνιζαν πάνω από ένα πακέτο ημερησίως είχαν 13 φορές αυξημένο κίνδυνο. Η ηλικία έναρξης καπνίσματος (κάτω των 18) και η διάρκεια καπνίσματος (πάνω από 35 έτη) αποτελούσαν ισχυρούς παράγοντες κινδύνου. Η διακοπή του καπνίσματος μείωνε σημαντικά τον σχετικό κίνδυνο.
Άλλες μορφές έκθεσης στον καπνό συνδέονται επίσης με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου κεφαλής και τραχήλου:
- Το κάπνισμα πούρων και πίπας αυξάνει τον κίνδυνο, ακόμα και σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ τσιγάρα.
- Το άκαπνο καπνό (μάσημα καπνού και ταμπάκο) σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο της στοματικής κοιλότητας και του φάρυγγα.
- Η παθητική έκθεση στον καπνό ενδέχεται να παίζει ρόλο. Μια μελέτη σε 59 ασθενείς με καρκίνο κεφαλής και τραχήλου που δεν είχαν καπνίσει ποτέ, έδειξε αυξημένη έκθεση σε καπνό στο σπίτι ή στον χώρο εργασίας σε σύγκριση με υγιή άτομα. Η συσχέτιση αυτή ήταν πιο εμφανής σε γυναίκες και σε περιπτώσεις καρκίνου της γλώσσας.
Σε μη καπνιστές, η χρήση άκαπνων προϊόντων καπνού συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου κεφαλής και τραχήλου, ειδικά για κακοήθειες στη στοματική κοιλότητα . Σε χρήστες ταμπάκου (snuff), ο σχετικός κίνδυνος ήταν σημαντικά αυξημένος σε σχέση με όσους δεν το χρησιμοποιούσαν (OR 1,71, 95% CI 1,08–2,7 – και για καρκίνο της στοματικής κοιλότητας OR 3,01, 95% CI 1,63–5,55). Η σχέση με το μάσημα καπνού ήταν ασθενέστερη, αλλά στατιστικά σημαντική μόνο για καρκίνο της στοματικής κοιλότητας (OR 1,81, 95% CI 1,04–3,17).
Μαριχουάνα και καρκίνος κεφαλής και τραχήλου
Τα δεδομένα για τη σχέση χρήσης μαριχουάνας και καρκίνου κεφαλής και τραχήλου είναι αντικρουόμενα και καθιστούν δύσκολη την ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων από τις μελέτες.
Άλλες μορφές καρκίνου που σχετίζονται με το κάπνισμα:
Το κάπνισμα έχει επίσης συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνων σε:
- Παχύ έντερο
- Τράχηλο της μήτρας
- Οισοφάγο
- Νεφρό
- Λάρυγγα, φάρυγγα, τραχεία, βρόγχους
- Κάτω ουροποιητική οδό (νεφρική πύελος, ουρητήρας, κύστη)
- Πνεύμονες
- Ρινική κοιλότητα και παραρρίνια
- Στοματική κοιλότητα
- Πάγκρεας
- Πέος
- Στομάχι
- Μεσοθηλίωμα
- Μυελοειδής λευχαιμία
