Η σύγχρονη ιατρική βασίζεται στη χρήση φαρμάκων για τη θεραπεία των διάφορων ασθενειών και παθήσεων. Η κατανάλωση κάθε φαρμακευτικού σκευάσματος επιφέρει κάποιες συγκεκριμένες αλλαγές στον οργανισμό μας.
Ας δούμε παρακάτω κάποιους ορισμούς που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε την φαρμακολογική ορολογία.
Φάρμακο
«Ονοµάζεται κάθε ουσία ή συνδυασμός ουσιών που µπορεί να µεταβάλλει τις ιδιότητες ενός βιολογικού υποστρώµατος, εμφανίζοντας θεραπευτικές ή προφυλακτικές ιδιότητες για τις ασθένειες»
«Κάθε ουσία ή μίγμα ουσιών, για χρήση στη διάγνωση, στη θεραπεία, στον μετριασμό ή στην πρόληψη νόσου, μιας μη φυσιολογικής φυσικής κατάστασης ή των συμπτωμάτων τους στον άνθρωπο ή στα ζώα. Κάθε ουσία ή μίγμα ουσιών για χρήση στην αποκατάσταση, την δόρθωση, ή την μεταβολή οργανικών λειτουργιών στον άνθρωπο ή τα ζώα» ( WHO )
- Η Φαρμακολογία είναι η Επιστήμη (της δράσης) των φαρμάκων .Μελετάει: τις δράσεις των φαρμάκων και τους μηχανισμούς μέσω των οποίων αυτές ασκούνται.
- Η Τοξικολογία μελετά τις βλαπτικές ενέργειες φαρμάκων και τις συνθήκες υπό τις οποίες συμβαίνουν αυτές.
- Κλινική Φαρμακολογία: ∆ράση των φαρμάκων στον άνθρωπο για θεραπεία ασθενειών ή ρύθμιση φυσιολογικών λειτουργιών.
Πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τη θεραπευτική αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου. Στην επιστήμη της φαρμακολογίας, δύο είναι οι κύριοι όροι που απασχολούν: η φαρμακοκινητική και η φαρμακοδυναμική, που καθορίζουν την ορθολογική χρήση των φαρμάκων, τον σχεδιασμό αποτελεσματικών δοσολογικών σχημάτων και τη μείωση της τοξικότητας της φαρμακευτικής θεραπείας.
Φαρμακοκινητική
Περιλαμβάνει την απορρόφηση, κατανομή, μεταβολισμό και απέκκριση φαρμάκων.
Φαρμακοδυναμική
Προλαμβάνει και μελετά τις βιοχημικές και φυσιολογικές δράσεις και τους μηχανισμούς δράσης φαρμάκων καθώς και το αποτέλεσμα της χορήγησης του φαρμάκου σε συνάρτηση με το χρόνο
Με άλλα λόγια:
- Φαρμακοκινητική είναι το «τι κάνει» το σώμα στο φάρμακο
ενώ
Φαρμακοδυναμική είναι το « τι κάνει» το φάρμακο στο σώμα!
Δηλητήρια
- Δηλητήριο ονομάζεται οποιαδήποτε ουσία, φυσικής προέλευσης ή τεχνητά παρασκευασμένη, που μετά την εισαγωγή της σε ζωντανό οργανισμό, μπορεί να ασκήσει βλαπτική ή και θανατηφόρο επίδραση.
- Πολλές ουσίες, ιδιαίτερα σε συνάρτηση με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη δοσολογία που θα εισαχθούν, είναι δυνατόν να έχουν βλαπτική επίδραση σε έναν οργανισμό. Δηλητήρια λέμε συνήθως ουσίες που ακόμα και σε εξαιρετικά μικρές δόσεις είναι πολύ βλαπτικές.
- Τα παραπάνω αποτυπώνονται και στα λόγια του Παράκελσου (1493-1541), του «παππού της φαρμακολογίας», ο οποίος υποστήριζε πως «όλα τα φάρμακα μπορούν να γίνουν δηλητήρια και η δράση τους εξαρτάται από τη δόση».
Ενδείξεις: Λόγοι για τους οποίους πρέπει να πάρουμε ένα φάρμακα και επιτρέπουν την χορήγησή του
Αντενδείξεις: Λόγοι για τους οποίους δεν επιτρέπεται να χορηγηθεί ένα φάρμακο λ.χ αλλεργία, κύηση
Ανεπιθύμητη ενέργεια ή παρενέργεια είναι μια απόκριση σε ένα φάρμακο που είναι επιβλαβής.
Ισχύς είναι το μέτρο της φαρμακευτικής δραστηριότητας που εκφράζεται με όρους του ποσού που απαιτείται για να προκληθεί μια δράση ορισμένης έντασης. Ένα φάρμακο μεγάλης ισχύος όπως η μορφίνη έχει μεγάλη απάντηση σε χαμηλές συγκεντρώσεις, ενώ ένα φάρμακο μικρότερης ισχύος δίνει μικρή απάντηση σε χαμηλές συγκεντρώσεις.
Θεραπευτικός δείκτης (therapeutic index, therapeutic ratio) είναι η σύγκριση του ποσοστού του θεραπευτικού παράγοντα που προκαλεί τα φαρμακευτικά αποτελέσματα σε σύγκριση με το ποσοστό που προκαλεί θάνατο (σε ζωικές μελέτες) η τοξικότητα σε ανθρώπινες μελέτες.
Συνταγή είναι η εντολή προς χορήγηση ή παρασκευή φαρμάκου. Πρόκειται για έγγραφο από ιατρό που έχει δικαίωμα συνταγογράφησης του συγκεκριμένου φαρμάκου και το οποίο είναι υπογεγραμμένο και αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία (ή χρονικό διάστημα). Ο φαρμακοποιός είναι υπεύθυνος για την εκτέλεση της.
Τα φάρμακα χωρίζονται σε αυτά που χορηγούνται με ιατρική συνταγή και αυτά που μπορούν να χορηγηθούν χωρίς ιατρική συνταγή [ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ ή ΟΤC (over the counter)].
Δοσολογικό σχήμα είναι ο καθορισμός της δόσης ,το μεσοδιάστημα μεταξύ χορηγήσεων καθώς και η ολική ποσότητα της δραστικής ουσίας που πρέπει να χορηγηθεί.
Κάθε φαρμακευτικό προϊόν αποτελείται από το δραστικό συστατικό και τα έκδοχα. Έκδοχο είναι μία φαρμακολογικά αδρανής ουσία η οποία προσδίδει στο ιδιοσκεύασμα τις κατάλληλες για τη χρησιμοποίησή του ιδιότητες
Σκεύασμα: Είναι ένα μίγμα ή μια δομή, όπως μια κάψουλα, ένα χάπι, δισκίο, ή ένα γαλάκτωμα, που παρασκευάζεται σύμφωνα με μία ειδική διαδικασία.
Ιδιοσκεύασμα: Είναι το τελικό φαρμακοτεχνικό παρασκεύασμα ενός φαρμάκου που παρασκευάζει μία φαρμακευτική βιομηχανία
Πολυφαρμακία: Η πολυφαρμακία, η οποία συνήθως ορίζεται ως η λήψη πέντε ή περισσότερων φαρμάκων ημερησίως, αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας που επηρεάζει πάνω από το 30% των ηλικιωμένων. Συνδέεται με επιπτώσεις στην υγεία, όπως πτώσεις, αλληλεπιδράσεις φαρμάκων, νοσηλείες και θάνατο και επηρεάζει ιδιαίτερα ανθώπους με Alzeimer’s.
